Około 6 km na północ od Tyberiady, na brzegu jeziora Genezaret, znajduje się żydowskieosiedle Migdal, któregotradycje łączą się ze starożytną Magdalą. Ta zaś jednoznacznie kojarzy się nam z jedną z ważniejszych postaci ewangelicznych, Marią Magdaleną, czyli Marią z Magdali.
Współczesna osada rozciąga się na wzgórzu oddalonym o kilkaset metrów od brzegu jeziora. Założyli ją żydowscy osadnicy, wywodzący się z Rosji którzy przybyli tu w roku 1910. Byli pełni zapału, jednak nie potrafili gospodarzyć na roli i po kilku latach ich domy opustoszały. Dopiero 10 lat później, w roku 1923, powstał tu kibuc, czyli kolektywne gospodarstwo rolne, które przetrwało do XXI wieku.
Dzisiejsza osada jest kontynuacją starożytnej miejscowości, powstałej w II wieku przed Chrystusem. Jej nazwa pochodzi od hebrajskiego słowa „Migdal”, czyli „wieża”. W czasach ewangelicznych jej mieszkańcy zajmowali się handlem suszonymi i solonymi rybami oraz tkactwem.
Dlatego też w języku aramejskim określano tą osadę;„Migdal Nunaiya”, czyli „Wieża rybna” oraz „Migdal Sebaiah” – Magdala Farbiarzy. W czasach Jezusa używano też jej greckiej nazwy; „Tarichea”, co oznacza „Tam, gdzie się soli, suszy ryby”.
Według relacji antycznego historyka, Józefa Flawiusza, Magdala w połowie I wieku liczyła około 40.000 mieszkańców, a w jej porcie cumowało 230 łodzi rybackich. Ze względu na jej wielkość i znaczenie odegrała znaczącą rolę w czasie antyrzymskiego powstania żydowskiego w 67 r. Tu bowiem znajdował się początkowo główny ośrodek powstańczy w Galilei. Po zdobyciu przez Rzymian ufortyfikowanego miasta, Żydzi z uzbrojonych łodzi ostrzeliwali napastników. Zmusiło to legiony dowodzone przez przyszłego cesarza Rzymu, Tytusa, do zbudowania tratew i walki z powstańcami na falach jeziora galilejskiego.
Zdobywcy spalili zabudowania miasta, a jego mieszkańców sprzedali w niewolę. Na miejscu dawnej Magdali stacjonował od tej pory, jedynie niewielki rzymski garnizon wojskowy. Pod koniec IV stulecia wybudowano tu również klasztor chrześcijański. Przybywali do niego pielgrzymi, chcący nawiedzić miejsce skąd pochodziła Maria Magdalena. Budynki te nie przetrwały jednak do naszych czasów.Zarówno fortyfikacje jak i zabudowania klasztorne zostały zniszczone w połowie VIII w., w czasie silnego trzęsienia ziemi. I tak ślady antycznej Magdali zniknęły z powierzchni ziemi na wiele stuleci.
Magdala pozostawała jednak w świadomości wszystkich chrześcijan jako miasto ojczyste Marii Magdaleny, najbardziej znanej kobiety z otoczenia Jezusa Chrystusa. Po raz pierwszy wspomina o niej św. Łukasz, wymieniając ją pomiędzy uczennicami Mistrza na terenie Galilei oraz wspominając, że „opuściło (ją) siedem złych duchów” [Łk 8,2]. Maria była następnie świadkiem ukrzyżowania Jezusa [Mk 15,40]. Znalazła się też wśród tych, którzy pierwsi ujrzeli Zmartwychwstałego Pana. Właśnie do niej zwrócił się wówczas Jezus, oświadczając między innymi: „Nie zatrzymuj Mnie, jeszcze bowiem nie wstąpiłem do Ojca. Natomiast udaj się do moich braci i powiedz im: „Wstępuję do Ojca mego i Ojca waszego oraz do Boga mego i Boga waszego”. [J 20,11-18] To właśnie przesłanie, które otrzymała dla Apostołów, pozwoliło w III wieku świętemu Hipolitowi, nazwać ją Apostołką Apostołów.
Trzysta lat później papież Grzegorz Wielki utożsamił Marię Magdalenę z Marią z Betanii, siostrą Marty i Łazarza. Równocześnie uznał ją za niewiastę, która w czasie uczty u faryzeusza Szymona łzami oblewała nogi Jezusa i włosami je wycierała, „całowała Jego stopy i namaszczała je olejkiem” [Łk 7,37-38]. Utrwaliło to tradycję teologiczną przypisującą Marii Magdalenie cechy wszystkich trzech kobiet. Odtąd Maria Magdalena w tradycji zachodniej stała się patronką nawrócenia kobiet lekkiego prowadzenia, typem kobiety porzucającej życie nierządne, symbolem kobiety oczyszczonej przez pokutę i żyjącej, dzięki łasce Chrystusa zmartwychwstałego, nowym, świętym życiem.
Dziś coraz większa liczba biblistów przychyla się do tego by oddzielić od siebie te trzy ewangeliczne niewiasty. Jednak pomimo tego Maria Magdalena cieszy się olbrzymią czcią wśród wiernych oraz zainteresowaniem we współczesnym świecie. To ułatwiło rozpoczęcie prac archeologicznych na terenie starożytnej Magdali, prowadzonych przez Franciszkańskie Studium Biblijne z Jerozolimy.
Prowadzone od lat siedemdziesiątych XX w. wykopaliska odsłoniły pozostałości bogatego i prężnego miasta żydowskiego, istniejącego tu od połowy II w. przed Chrystusem do połowy I wieku po Chrystusie. Odnaleziono ślady dużego centralnego placu oraz głównej ulicy pokrywającej się z przebiegiem ważnego szlaku karawan, łączącego Damaszek z Egiptem, zwanego „Via Maris” (Droga Nadmorska). Odkopano magazyny, pozostałości kompleksu term oraz budynków mieszkalnych. Natrafiono też na jeden z największych portów wraz z fortyfikacjami z połowy I wieku.
10 lat temu poszerzono obszar wykopalisk i wówczas odkryto pozostałości synagogi z czasów Jezusa, a więc jednej z najstarszych takich budowli. Miała ona kształt kwadratu o bokach równych ok. 11 m. Pod ścianami znajdowały się kamienne ławy, a posadzka była dekorowana mozaikami o motywach geometrycznych. W środku budynku usytuowany był pokryty ornamentami, wapienny blok, przypominający stół.
Jego górna powierzchnia pokryta jest ornamentem z symbolami religijnymi. Ciekawszymi jednak wydają się dekoracje jego ścianek. Na jednym z jego boków widzimy płaskorzeźbę przedstawiającą menorę, czyli siedmioramienny świecznik,ze znajdującymi się po jej bokach dwoma amforami na oliwę. Pozostałe boki kamienia ozdabiają nam motywy w kształcie kolumn. Według badaczy jest to więc najstarsze znane nam wyobrażenie wnętrza świątyni jerozolimskiej. Przy czym uczeni spierają się jaką funkcję miał pełnić ów kamień w synagodze. Jedni uznają go za podstawę do menory inni za stół do rozwijania Tory.
Przybywający do Magdali pielgrzymi chrześcijańscy z zainteresowaniem oglądają wykopaliska starożytnej Magdali. Jednak w założeniu właścicieli tego terenu, Legionistów Chrystusa, członków zgromadzenia założonego w 1941 r. w Meksyku, zabytki archeologiczne mają stanowić jedynie dodatek do wybudowanego tu kompleksu rekolekcyjnego. Jego najważniejszym elementem jest położony nad samym jeziorem nowoczesny budynek kościoła. Świątynia ta, nazwana „Ducin Altum” – „Wypłyń na Głębię”, jest przeznaczona na miejsce modlitwy za ludzi wszystkich wyznań.
Centralną przestrzeń świątyni zajmuje tzw. atrium kobiet. Sklepienie opiera się tu na ośmiu kolumnach, które symbolizują kolejno: Marię Magdalenę; Zuzanę oraz Joannę, żonę Chuzy; Marię i Martę z Betanii; Salome, matkę apostołów Jakuba i Jana; teściową Szymona Piotra; Marię, żonę Kleofasa; kobiety będące słuchaczkami Jezusa. Ósma kolumna jest nieoznakowana i symbolizuje wszystkie kobiety, które kochają Boga i żyją wiarą.
Od strony jeziora Genezaret znajduje się tzw. kaplica łodzi. Jej najważniejszym elementem jest ołtarz w kształcie łodzi rybackiej wyciągniętej na brzeg. Za ołtarzem rozciąga się olbrzymie okno zajmujące całą ścianę, przez co wiernym wydawać się może, że Msza św. odbywa się na brzegu jeziora. Wrażenie to pogłębia szeroki, choć płytki zbiornik z wodą znajdujący się tuż za powyższą ścianą, będący jakby przedłużeniem lustra wody w jeziorze. Na ścianach kaplicy znajdują się ikony z wyobrażeniami apostołów, tych którzy zostawili wszystko i poszli za Jezusem by stać się rybakami ludzi. Tak więc sama architektura tego miejsca wzywa nas abyśmy posłuchali głosu Chrystusa i wypłynęli na głębię.
Po bokach atrium kobiet umieszczono cztery niewielkie kaplice boczne ozdobione pięknymi mozaikami, ukazującymi sceny ewangeliczne. Poświęcone są one kolejno: Jezusowi kroczącemu po wodzie; Powołaniu apostołów; Marii Magdalenie; i Wskrzeszeniu córki Jaira.
Najciekawsza jednak kaplica znajduje się w krypcie kościoła. Jest to tzw. Kaplica Spotkań. Umieszczona jest na terenie starożytnego placu portowego,wierni więc stoją na antycznym bruku. Ukształtowana jest na wzór odnalezionej niedaleko synagogi, z ławami umieszczonymi pod ścianami. Zamiast pulpitu do czytania Tory (tzw. bimy) w miejscu centralnym znajduje się ołtarz. Za ołtarzem zaś umieszczono wymowny obraz. Ukazano na nim bruk placu, a na nim nogi kilku osób w sandałach z czasów ewangelicznych.
Pośród nóg widzimy rękę dotykającą kraj płaszcza jednego z przechodniów. Między palcami a płaszczem można dostrzec niewielką plamę światła, świadczącą o pojawieniu się tam jakiegoś nieznanego zjawiska. Obraz ten to ilustracja do fragmentu Ewangelii według św. Marka, który mówi o uzdrowieniu kobiety cierpiącej na krwotok, która dotknęła w tłumie ludzi kraj szaty Jezusa. [Mk 5,25-34].
Kościół „Duc in Altum” szczyci się tabernakulum, które zostało poświęcone przez papieża Franciszka w trakcie jego pielgrzymki do Ziemi Świętej w 2016 roku. Jest to symboliczny gest papieża błogosławiącego nowe miejsce kultu nad Jeziorem Galilejskim. Jest to również wyraz hołdu dla Marii Magdaleny jak i wszystkich innych kobiet, które posłuchały słów Jezusa i dały się im porwać w swoim życiu.
Tekst: Stanisław Szuro przewodnik po Izraelu